อขิลํ โลกํ สวเส วตฺตยํ อนตฺเถ ยุญฺชนโต อตฺตโน วเส วตฺตยนฺโต, โน เจ, สกลโลกํ หิเต ยุญฺชนโต อตฺตโน วเส วตฺตยนฺโต กลฺลวิคฺคโห มนุญฺญกลโห, โน เจ, มนุญฺญสรีรสมฺปตฺติยุตฺโต มาราริ ปราภวติ โพธิมูเล ลทฺธปราชยวเสน ปราภวํ ปาปุณาติ, ธมฺมราชา ตถาคโต ปน วิชมฺภเต โลกตฺตเย ปตฺถฏชยโฆสวเสน วิชมฺภตีติฯ ปราภวนวิชมฺภนกฺริยานํ อญฺญมญฺญวิรุทฺธตฺตา อยํ วิรุทฺธกมฺมสิเลโส นามฯ สสฺส อตฺตโน วโส อิสฺสริยมิติ จ, กลฺโล มนุญฺโญ วิคฺคโห วิวาโท เทโห วา ยสฺเสติ จ วากฺยํฯ

อวิรุทฺธกมฺมสิเลส

[295]

สภาวมธุรํ ปุญฺญ-วิเสโสทยสมฺภวํ;

สุณนฺติ วาจํ มุนิโน, ชนา ปสฺสนฺติ จา’มตํฯ

[295] ‘‘สภาเว’’จฺจาทิฯ สภาเวเนว มธุรา ปิยา วาจา, มธุรํ อมตํ, ปุญฺญวิเสสสฺส อุทโย อภิวฑฺฒิ, เตน สมฺภโว, ยสฺส วา ตํ, มุนิโน วาจํ สทฺธมฺมสงฺขาตํ ชนา สุณนฺติ, ตสฺสยํ อมตญฺจ [ตสฺส จ นิสฺสยํ อมตนฺติ (ก.)] ปสฺสนฺตีติ อยมวิรุทฺธกมฺมสิเลโส สวนทสฺสนานํ อวิรุทฺธตฺตาติฯ

[295] ‘‘สภาว’’มิจฺจาทิฯ สภาวมธุรํ ‘‘วาจามธุรํ กริสฺสามี’’ติ กตฺตพฺพปโยคํ วินาปิ มธุรตฺตา ปกติมธุรํ, โน เจ, เกนจิ ปจฺจเยน อนุปฺปนฺนตฺตา สงฺขรวิเสสํ วินาปิ ปกติปณีตํ, ปุญฺญวิเสโสทยสมฺภวํ ปุญฺญวิเสสเทสกสฺส มุนิโน กสฺสจิ กุสลวิเสสสฺส อภิวุทฺธิยา สมฺภูตํ, โน เจ, เวเนยฺยชนานํ นิพฺพานาธิปฺปาเยน กตกุสลวิเสสสฺส อภิวุทฺธิยา อารมฺมณตฺเตน ปฏิลทฺธํ มุนิโน วาจํ สทฺธมฺมสงฺขาตํ สุณนฺติ, อมตํ นิพฺพานญฺจ ชนา เวเนยฺยชนา ปสฺสนฺตีติฯ สวนทสฺสนกฺริยานํ อญฺญมญฺญาวิรุทฺธตฺตา อยํ อวิรุทฺธกมฺมสิเลโสฯ

สสฺส อตฺตโน ภาโวติ จ, เตน มธุรา, มธุรมิติ จ, ปุญฺญเมว วิเสโสติ จ, ตสฺโสทโยติ จ, เตน สมฺภโว ยสฺเสติ จ วิคฺคโหฯ

อภินฺนกมฺมสิเลส

[296]

อนฺธการาปหาราย,

สภาวมธุราย จ;

มโน ปีเณติ [ธิโนติ (สี. อภินวฏีกา จ)] ชนฺตูนํ,

ชิโน วาจาย ภาย จฯ

[296] ‘‘อนฺธกาเร’’จฺจาทิฯ อนฺธการํ โมหสงฺขาตํ ปกติอนฺธการํ วา อปหรตีติ อนฺธการาปหารา, วาจา, ภา จฯ ตาย สภาวภาสาย, โสภาย จ ชิโน ชนฺตูนํ มโน จิตฺตํ ปีเณตีติ อยมภินฺนกมฺมสิเลโส ปีณนลกฺขณาเยกาย กฺริยาย วาจาย ภาย จ สมฺปนฺโนติฯ

[296] ‘‘อนฺธการา’’อิจฺจาทิฯ อนฺธการาปหาราย โมหนฺธการํ ปกติอนฺธการํ วา อปหรณาย สภาวมธุราย จ สภาวโต กณฺณสุขาย, สภาวโต เนตฺตาภิรามาย วาจาย ภาย สรีรกนฺติยา จ ชิโน ชนฺตูนํ มโน จิตฺตํ ธิโนติ ปีเณตีติฯ ปีณยนสภาวาย เอกาย กฺริยาย สทฺธิํ กรณภูตานํ ทฺวินฺนํ วาจาภานํ โยชิตตฺตา อยํ อภินฺนกมฺมสิเลโสฯ อนฺธการ’มปหรตีติ จ, สภาเวน มธุราติ จ วากฺยํฯ

นิยมวนฺตสิเลส

[297]

เกสกฺขีนํว กณฺหตฺตํ, สมูนํเยว วงฺกตา;

ปาณิปาทาธรานํว, มุนินฺทสฺสา’ติรตฺตตาฯ